Heritage

Sheol Méara Fhine Gall, an Comhairle David Healy, ceathrú Féile Bhliantúil Staire Fhine Gall, ar an Déardaoin, an 3 Meán Fómhair. 

Tá áthas ar Chomhairle Contae Fhine Gall a fhógairt go bhfuil Partnership & Participation: Community Archaeology in Ireland (Comhpháirtíocht & Rannpháirtíocht: An tSeandálaíocht Phobail in Éirinn) á fhoilsiú, curtha in eagar ag Christine Baker, Oifigeach Oidhreachta Fhine Gall. San fhoilseachán, ina bhfuil léaráidí áille ann, tá sárthaspeántas de 20 tionscadal a thugann léargas ar an réimse leathan gníomhaíochtaí atá ar siúl ar fud na tíre faoi bhrat na seandálaíochta phobail.

I Márta 2020 thug An Post cártaí poist saor in aisce do gach teaghlach chun iad a sheoladh chuig baill teaghlaigh agus chuig cairde ar fud na tíre i rith thréimhse na dianghlasála. Ó tharla gurb é seo ré na meán sóisialta etc. tá deireadh tagtha le ré na gcártaí poist.

Oidhreacht ón mBaile: Suíomh taighde nach bhfuil an oiread sin aithne air, ar féidir leat tráthnóna a chaitheamh ag breathnú air, é TARA, nó Cartlann Rochtain ar Thaighde Choláiste na Tríonóide, http://www.tara.tcd.ie/Is stór rochtain oscailte é TARA agus níl an rochtain teoranta ach in imthosca dosheachanta, e.g. sa chás go bhfuil srianta cóipchirt foilsitheora i réim. I measc an iliomad bailiúchán tá bailiúchán an Oll. Edwin C. Rae, Ollamh le Stair na hEalaíne in Ollscoil Illinois, Champagne-Urbana.

Séadchomharthaí seandálaíochta agus struchtúir chosanta atá sna céadta suíomh i bhFine Gall. Sampla díobh sin is ea Teach Brazil (mar a rinne na seandálaithe taifead air) nó Teach Brazeel (dar leis na hailtirí). 

Tá stair fhada agus éagsúil mhuirí ag Fine Gall, ó aimsir ruathair na Lochlannach agus an port meánaoiseach Binn Éadair tráth na Plá, go dtí foghlaithe mara Reachrann agus smuigléirí an Rois agus Loch Sionnaigh.

Lá Náisiúnta na Líníochta is ea Dé Sathairn 16 Bealtaine, lá a tharraingíonn aird ar thábhacht na léaráidí, líníochtaí agus pictiúir dár suíomhanna oidhreachta atá fós slán tar éis na mblianta. San 18ú haois, léirigh Gabriel Beranger na tréithe ab fhearr den nós a bhí ann chun na seaniarsmaí a líniú.

Rugadh Mary Ellen (Molly) Adrien ar an 25 Meán Fómhair 1873. Tá cuimhne uirthi mar dhuine de 'mhná na Réabhlóide' i bhFine Gall. Chuaigh Molly le Cumann na mBan tar éis a bhunaithe in Aibreán 1914 agus deirtear go raibh ról tábhachtach aici i mbrainse Lusca a bhunú. Tugadh ordú do Chumann na mBan Domhnach Cásca 1916 cruinniú le chéile ag an Eaglais Dhubh i mBaile Phib, ach tugadh freasordú agus cuireadh ar shiúl iad le fanacht ar aisghairm.

Tá 54 reilig stairiúil i bhFine Gall agus is gné shuntasach d'oidhreacht an chontae iad. Tá go leor díobh fós á n-úsáid. Tá baint ag roinnt acu, cosúil le Lusca, Sord, Naomh Dúiligh agus An Ghreallach le naoimh agus téann siad chomh fada siar le tréimhsí luatha na Críostaíochta. Is reiligí paróiste meánaoiseacha iad cuid eile díobh, cosúil le Clochrán, Inis Pádraig agus Mullach Íde.

Oidhreacht ón mBaile: Tá thart ar 50 tobar naofa i bhFine Gall. Díol ómóis ba ea an t-uisce chomh fada siar leis an réamhstair, nuair a chaití daoine ofrálacha i bhfoinsí uisce, aibhneacha agus lochanna - agus déanaimid aithris ar an traidisiún sin nuair a chaithimid boinn i bhfuarán inniu.